سرمای هوا چگونه دستگاه تنفس اسب را آسیب‌پذیر می‌کند؟

هوای سرد و خشک زمستان به طور بالقوه اسب را به محرک‌ها، پاتوژن‌های تنفسی و اسپاسم برونش‌ها حساس می‌کند.

سرور گرامی، در این مقاله با دکتر کارا لازکولا از امریکا درمورد مراقبت از اسب‌ها در هوای سرد زمستان همراه می شویم. 

هوای زمستان برای ما و اسب‌ها دوری از هوای گرم و مرطوب را تدایی می‌کند. ممکن است شما در هوای سرد، متوجه سرفه های بیشتر یا سختی در تنفس اسب خود بشوید. شاید این سوال برای شما پیش بیاید که اسب‌ها هم مثل ما فصل سرما را حس می‌کنند و آنفولانزا می‌گیرند! آنچه مهم است، درنظر گرفتن این نکته است که سرمای هوا به خودی خود باعث بروز عفونت تنفسی نخواهد شد. اما، سرمای هوا و نحوه مدیریت باشگاه در زمستان  بر عملکرد و سلامت دستگاه تنفس اسب مؤثر خواهد بود و خطر تماس با عوامل عفونی یا بدتر شدن مشکلات قدیمی مثل آسم را بیشتر خواهد کرد.

اسب‌ها حجم خارق‌العاده‌ای از هوا را از طریق بینی وارد دستگاه تنفس خود می‌کنند. وقتی استراحت می‌کنند فقط حدود ۱۰ بار دم و بازدم در دقیقه انجام می‌دهند و این در حالی است که این مقدار در هنگام ورزش تا ده برابر می تواند افزایش پیدا کند! این رخداد، معادل ورود بیش از ۱۰۰۰ لیتر هوا در دقیقه به دستگاه تنفس می باشد! هوا با عبور از بینی وارد نای شده و سپس به مجاری باریک تر مانند برونش(نایژه) رفته و در انتها در آلوئول(کیسه هوایی) تبادل اکسیژن و گازها با خون صورت می گیرد.

دستگاه تنفس خصوصیات ویژه‌ای برای مرطوب کردن هوای ورودی  و همچنین مکانیسم های دفاعی متعددی برای حفاظت از مجاری هوایی در برابر گردوغبار، محرک‌ها و پاتوژن‌ها(مثل ویروس‌ها) دارد.

گرم و مرطوب کردن هوا در مجاری بینی،‌ از آسیب به مجاری حساس ریه جلوگیری میکند. همچنین به عنوان خط مقدم سد دفاعی از ورود اجرام بزرگ به دستگاه تنفس جلوگیری می‌کند. با ورود هوا، دومین سد دفاعی، سیستم مژکی-موکوسی است که با برآمدگی های مو مانند به نام مژک و یک لایه موکوس پوشانده شده است. این تله‌ها با هم، محرک‌ها را به دام انداخته و از ورود پاتوژن‌ها به ریه جلوگیری میکنند. نهایتاً  در نایژک ها و کیسه های هوایی، سلول های ایمنی بخصوصی از دستگاه تنفس محافظت می‌کنند. بعلاوه این خصوصیات، رفلکس‌هایی مثل سرفه و عطسه اجرام محرک را از دستگاه تنفس خارج میکنند. سرما و خشکی هوا و تماس با اجرام حساسیت‌زا (آلرژن) و عفونت های تنفسی، همگی این مکانیسم‌های دفاعی را مختل می‌کنند.

هوای سرد با خشک کردن بافت پوششی دستگاه تنفسی در مکانیسم های دفاعی موضعی(مثل سیستم مژکی-موکوسی) اختلال ایجاد می‌کند و حساسیت آنرا به پاتوژن‌های تنفسی و محرک‌ها بالا می‌برد. همچنین، از آنجایی که کیسه های هوایی و نایژک‌ها به دماهای خیلی پایین یا خیلی بالا و خشکی هوا حساس هستند، رخداد انقباض و باریک‌شدن مجاری تنفسی بیشتر رخ می‌دهد.

درمورد عفونت‌های تنفسی همه می‌دانیم که آنفولانزا و سرماخوردگی بیشتر در فصول سرد سال رخ می‌دهد.  با اینکه دما‌های پایین به خودی خود منجر به سرماخوردگی نمی شود، اما خطر مواجهه با اجرام(مثلاً برخی ویروس‌ها در هوای سرد بیشتر دوام دارند!)را بیشتر می کند. شاید یکی دیگر از عوامل خطر مهم، حضور بیشتر ما در فضاهای بسته در کنار سایر افراد باشد که تهویه در این حالت ایده آل نخواهد بود و خطر مواجهه بیشتر خواهد شد.

اما اینها چه ربطی به اسب دارد؟! با اینکه دانش ما درمورد اثرات هوای سرد بر دستگاه تنفس اسب محدود است اما می توانیم برخی مفاهیم را از انسان به اسب‌های دوست داشتنی‌مان تعمیم دهیم. برخی شواهد علمی هم تنگ شدگی  و التهاب مجاری تنفسی بعد از مواجهه با هوای سرد را نشان می دهد. اما درمورد آسم اگر اسب درگیر آسم داشته باشید حتماً تجربه کردید که چقدر کنترل شرایط سلامت در فصول سرد به نسبت فصول گرم دشوار خواهد بود. مهم‌ترین دلیل این اتفاق حضور بیشتر اسب در فضای سربسته در زمستان است که شاید شرایط تهویه ناکافی بوده و مواجهه با اجرام حساسیت زا مثل کپک‌ها و گردوغبار خوراک یا بستر بیشتر باشد. مشابه این اتفاق درمورد عوامل عفونی رخ می‌دهد و با عطسه و سرفه اسب‌ها این عوامل در محیط پخش خواهند شد.

چه کنیم تا اسب عملکرد تنفسی بهتری در طول زمستان داشته باشد؟ درمورد اسبهایی که باید بیشتر روز را در فضای سربسته نگه‌داری شوند، از تهویه کافی جایگاه اطمینان حاصل کنید. راهکار ایده‌آل در صورت مساعد بودن هوا، بیرون بردن اسب (گشت زنی) می باشد. تماس با آلرژن‌ها و سایر محرک‌ها را محدود کرده و از فعالیت هایی که تماس با گردوخاک را بسیار زیاد می‌کنند مثل شستشوی جایگاه یا تاخت اسب در فضای بسته جلوگیری کنید یا به توصیه دکتر وهمن در زمان شستشو اسب‌ها را از محیط خارج کنید. نهایتاً برای کاهش خطر بیماری های عفونی، رعایت پروتکل های امنیت زیستی و پیش‌گیری از بیماری‌ها با مشورت دامپزشک محقق خواهند شد. 

منبع: نشریه The Horse