آشنایی با انواع اسب‌های ایرانی و ویژگی‌های آن‌ها

اسب‌های ایرانی از جنبه‌های گوناگونی مانند نژاد، اصالت و زیبایی در نوع خود منحصر‌به‌فرد هستند. اسب‌های ایرانی نژاد‌های متعددی دارند که با آمیزش مصنوعی و طبیعی به وجود آمده‌اند. در گذشته دسترسی کشور ایران برای خرید اسب محدوده بوده است. از‌این‌رو، ایرانی‌ها مجبور به پرورش اسب در مناطق زندگی خود با توجه به شرایط آب و هوایی موجود شدند. به ‌این ‌ترتیب ایران بعد‌ها به زادگاه پرورش اسب در دنیا مشهور شد.

نژاد اسب‌های ایرانی هر‌یک بر‌اساس تاریخچه و خصوصیاتی که دارند نام‌گذاری شده‌اند که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

نژاد اسب کردی

اسب‌های کردی را به‌خاطر ظاهر زیبایی که دارند می‌شناسند. اجداد آن‌ها به «نسایی» معروف هستتند. «نسایی» نام جلگه‌هایی است که این اسب‌ها در آن جا پرورش پیدا کرده‌اند. اسب‌های کرد به تغذیه کمی نیاز دارند و به استقامت بالا مشهور هستند. به‌طوری که در نواحی سرد کوهستانی از این اسب‌ها برای عبور از مناطق صعب العبور و امداد و نجات به‌جای وسایل نقلیه دیگر استفاده می‌شود. نژاد اسب کردی یکی از نژادهای باارزش و اصیل ایرانی است که در دنیا نیز بسیار مشهور شده است.

اسب خزر

اسب خزر که آن را با نام‌هایی همچون «اسبچه خزر» و «اسب کاسپین» می‌شناسند، بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت دارد و نه‌تنها در ایران، بلکه درجهان به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین اسب‌های دنیا شناخته می‌شود. جالب است بدانید کارشناسان، نژاد این اسب را به دوران قبل از تاریخ نسبت می‌دهند و ادعا می‌کنند استخوان‌های اجدادشان را در کنار حیوانات منقرض شده‌ای مانند دایناسور‌ها پیدا کرده‌اند. نژاد اسب عرب نیز با وجود قدمت زیاد آن، به نژاد اسب خزر برمی‌گردد.

در تاریخ کشور ما نیز این اسب حضور پر رنگی دارد و پادشاهانی مثل داریوش وکوروش هخامنشی با بستن این اسب به ارابه به شکار می‌پرداختند. تا سال‌های زیاد، افرادی گمان می‌کردند این اسب منقرض شده است؛ اما بعدها مشخص شد در منطقه خزر شهر آمل تعدادی از این نژاد خاص هنوز پرورش پیدا می‌کنند.

اسب عرب

اسب عرب یا اسب اصیل در زمره نژادهای اسب سبک جهان است و به منطقه خاور میانه تعلق دارد. دلیل نام‌گذاری این اسب ایرانی به اسب عرب، به این دلیل است که در گذشته کشور ما بسیار پهناور بوده و کشورهای عربی کنونی نیز جزو خاک ایران محسوب می‌شدند.

اسب‌های عرب را از روی شکل سر و دم بلند آن‌ها می‌توانید تشخیص دهید. این اسب‌ها در گذشته توسط بازرگانان یا به‌خاطر جنگ به نقاط دیگر جهان راه پیدا کردند. اسب عرب را به‌خاطر سرعت، فرمان‌پذیری و قدرت تحمل بالایی که دارد، با اسب‌های نژاد دیگر آمیزش می‌دهند تا این ویژگی‌ها به نژاد‌های دیگر نیز منتقل شود. از دیگر ویژگی‌های اسب عربی به هوش سرشار، حساسیت، زیرکی و خون‌گرم بودن آن می‌توان اشاره کرد.

اسب قره باغ

اسب قره باغ که آن را جزو اسب‌های باستانی ایران می‌دانند، از لحاظ ویژگی‌های ظاهری و ژنتیکی نسبت به سایر اسب‌های ایرانی وضعیت مناسب‌تری دارد؛ اما به‌عنوان نژاد اسب ایرانی تاکنون ثبت جهانی نشده است. این اسب‌ها در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند، جثه‌ای متوسط دارند و عضلات آن‌ها متناسب با زندگی در شرایط کوهستانی است. از اسب‌های قره باغ در ورزش‌های چوگان، کالسکه‌رانی و آموزش سوارکاری به کودکان و نوجوانان استفاده می‌شود.   

اسب تالشی

اسب‌های تالشی به‌خاطر مقاومت بالایی که از خود نشان می‌دهند، در مسیر‌های سراشیبی از آن‌ها استفاده می‌شود. مردم تالش برای انجام کار‌های خود از آن‌ها استفاده می‌کنند. شاید برایتان جالب باشد بدانید در فصولی از سال که نیازی به وجود اسب‌ها نیست و محلی برای نگه‌داری و تمرین دادن آن‌ها وجود ندارد، مردم آن‌ها را در شالیزارها آزاد می‌کنند و تعداد زیادی از این اسب‌ها بعد‌ها بر‌اثر تصادف جانشان را از دست می‌دهند.

اسب بلوچ یا سیستانی

این اسب همان‌گونه که از نامش  پیدا است، در منطقه سیستان و بلوچستان زندگی می‌کند؛ ولی به‌خاطر سهل‌انگاری‌های صورت گرفته در معرض انقراض قرار دارد و تنها تعداد کمی از آن‌ در مرز‌های سیستان و بلوچستان باقی مانده است. اسب‌های سیستانی بر‌خلاف سایر نژاد‌های اسب ایرانی، خون سرد هستند. آن‌ها عضلاتی قوی و توانمند و وزنی سنگین داشته و آرام، صبور و فرمان‌بردار هستند. از اسب بلوچ برای کارهایی مثل بارکشی و مراسم‌های محلی سیستان و بلوچستان استفاده می‌شود.

اسب دره شوری

اسب‌های دره شوری یکی از زیبا‌ترین و با‌اصالت‌ترین اسب‌های ایرانی هستند. اسناد تاریخی نشان می‌دهند که اولین بار عشایر و اقوام بیابان‌گرد آن‌ها را رام کرده‌اند. این اسب‌ها، حاصل آمیزش مصنوعی و طبیعی اسب‌های فلات ایران هستند. اسب‌های دره‌شوری به‌خاطر دم برافراشته و زیبایشان مشهور هستند و اسب موردعلاقه سوارکاران محسوب می‌شوند.

اسب ایرانی ترکمن

اسب ایرانی ترکمن، یکی از اسب‌های محبوب در طول تاریخ کشورمان است و پادشاهانی مثل داریوش هخامنشی از علاقه‌مندان به این نژاد اسب ایرانی بوده‌اند. بعضی کتاب‌ها نوشته‌اند سپاه داریوش هخامنشی بیش از سی هزار راس اسب ترکمن داشته است.

نژاد‌های اسب ترکمن را در سه گروه جای داده‌اند:

نژاد یمود (یموت)

یموت نام کوچ نشینانی است که جزو طایفه ترکمن‌ها بودند. مردم ترکمنی که ساکن شهرهای گنبد کاووس، آق قلای بندر ترکمن و گمیشان هستند، طایفه کوچ نشینان ترکمن را تشکیل می‌دهند. آن‌ها در زمان کوچ برای عبور از مناطق صعب العبور، نیازمند اسب‌هایی قدرتمند بودند. بنا‌براین اسب‌های ترکمن را با اسب‌های عرب و فلات ایران آمیزش دادند. به‌گونه‌ای که برخی از ویژگی‌های اسب عرب را به‌وضوح در نژاد یموت اسب‌های ترکمن می‌توان دید. اسب‌های یموت خود در دو تیره‌ «یمر علی» و «گتمن» جای می‌گیرند. 

نژاد آخال تکه

در گذشته کشور ایران بسیار پهناور بوده و ترکمنستان امروز نیز بخشی از خاک کشور ما بوده است. نژاد اسب‌های آخال تکه نیز در روستایی در دل کویر با نام آخال به وجود آمده‌اند. ازاین‌رو، این نژاد اسب را اصالتا ایرانی می‌دانند. آخال تکه علاوه بر ایران، در کشور‌هایی مانند روسیه و ترکمنستان نیز پرورش پیدا می‌کند.

نژاد چناران

این نژاد اسب‌ها حاصل آمیزش اسب‌های سیلمی عرب با اسب‌های مادیان آخال تکه هستند. اسب‌های نژاد چناران ویژگی‌هایی دارند که در کمتر نژادی می‌توانید آن‌ها را پیدا کنید. آن‌ها سازگاری بالایی در شرایط سخت از نظر آب و هوایی، بیماری، تغذیه و... از خود نشان می‌دهند. از لحاظ رفتاری، بیشترین میزان شباهت را به اسب‌های عربی دارند. اسب‌های نژاد چناران همچنین یکی از مشهور‌ترین اسب‌های سوارکاری در آسیا محسوب می‌شوند. دیر بالغ بودن، ویژگی مشترک تمام اسب‌های ترکمن است و نژاد چناران نیز از این قائده مستثنی نیست. همچنین اسب‌های نژاد چناران عمر مفید و ورزشی بالاتری نسبت به اسب‌های یموت و آخال تکه دارند و بهترین گزینه برای رشته سوارکاری محسوب می‌شوند.  

قیمت اسب ایرانی

تجارت و پرورش اسب در سال‌های اخیر در کشور ما به‌واسطه پر سودن بودن آن، رونق بسیاری داشته است. اسب‌ها را بر‌اساس فاکتور‌های مختلفی مانند نژاد، مسابقه‌ای یا باربری بودن، اصالت، ویژگی‌های فردی و... دسته‌بندی می‌کنند. قیمت اسب در ایران به‌دلیل نبود نهاد ناظر و جولان گسترده دلالان در بازار، به‌صورت سلیقه‌ای تعیین می‌شود و سقفی برای آن نمی‌توان در نظر گرفت. قیمت اسب‌های کرد، عرب و دره شور موجود در بازار از ۴۰ میلیون تومان شروع می‌شود و در بعضی موارد به بیش از ۵ میلیارد تومان نیز می‌رسد.

گران‌ترین اسب ایران

‌گران‌ترین اسب‌های ایران در دوران پیش از انقلاب اسب‌های کورس بوده‌اند؛ اما اکنون اسب‌های پرشی از گران‌ترین اسب‌های موجود در بازار ایران محسوب می‌شوند. در حال حاضر آقای حمید رادان گران‌ترین اسب ایران را در اختیار دارند که «ریوانجی» نام دارد و این اسب را در یک حراج در آمریکا به‌قیمت ۳۲۰ هزار دلار خریداری کرده‌اند.

منبع: kojaro 

اسب نژاد شایر (Shire horse)

اسب نژاد شایر  (Shire horse)بزرگترین اسب سنگین وزن انگلستان و نتایج اسب جنگی قرون وسطی معروف به اسب گریت است که بعدها نام انگلیش بلک به آن داده شد.

این اسب از آمیزش اسب‌های فلاندر و فریزین وارداتی با نژاد بومی حاصل شد و اولین اسب سواره نظام شد. استفاده از واژه بلکز به این اسب‌های سنگین وزن به فردی به نام الیور گرامول نسبت داده می‌شود و احتمالا برای توصیف اسب‌های فریزین وارداتی استفاده شده که همیشه سیاه رنگ بودند.

منطقه اصلی پرورش اسب انگلیش بلک منطقه باتلاقی و بخش‌های درون مرزی لیستر شایر، لینکلن شایر، دربی شایر و استافورد شایر بود که این نژاد سرانجام نام خود را از آن مناطق گرفت. اسب‌های پرورش یافته در فین بزرگتر سنگین‌تر و تا حدودی درشت‌تر از اسب‌های آیر شایر بودند. اسب‌های دربی شایر و لیستر شایر عمدتاً سیاه و اسب‌های استافورد شایر اغلب قهوه‌ای بودند.

خصوصیات اسب نژاد شایر

در اواخر قرن نوزدهم آمیزش این اسب‌ها شکل قطعی گرفت. در نتیجه اولین دفتر انساب اسب‌های این نژاد در سال 1878 میلادی منتشر و انجمن اسبی تحت عنوان انجمن اسب کارت انگلیس تاسیس شد. این نام در سال 1884 میلادی به نام انجمن اسب شایر تغییر یافت و این نژاد از آن زمان به نام اسب شایر معروف شد. به دنبال تاسیس انجمن اسب شایر موفقیت زیادی در گسترش کشاورزی آن زمان و جلب توجه خریداران خارجی کسب شد.

خلق و خوی اسب شایر

اسب‌های شایر به زودی به سرزمین‌های دور مانند آمریکای شمالی و جنوبی روسیه و انگلستان صادر و به جز تفکیک‌ناپذیر زندگی روزمره مردم انگلستان تبدیل شدند. این اسب‌های بزرگ خصوصیات ویژه‌ای مانند قدرت، بنیه، استحکام و خلق و خوی خوب داشتند و برای شخم زدن مزرعه، کشیدن الوار و کشیدن واگن‌های مزرعه، واگن‌های راه آهن، گاری و درشکه‌های ذغال سنگ استفاده می‌شدند. ورود وسایل نقلیه موتوری خسارت‌های قابل توجهی به این اسب‌ها زد. احیای اسب‌های شایر در دهه 1960 شروع شد و امروزه این اسب‌های ممتاز برای نمایش شخم زدن زمین و کشیدن گاری در مسیرهای کوتاه شهری استفاده می‌شود.

منبع: ماکی دام

نژاد اسب پینت هورس آمریکایی

اسبهای نژاد پینت در واقع اسبهای لکه دار سیاه و سفیدی هستند که به خاطر همین الگوی رنگ پوستشان به این نام شناخته می شوند. پینت در زبان لاتین به معنای رنگ است.

اسب نژاد پینت یا رنگی از جمله اسب هایی است که از نژاد اسب اسپانیایی نشات گرفته که توسط فاتحان اسپانیایی به آمریکا برده شد.

اسب های نژاد پینت به تدریج بخشی از گله های اسبهای وحشی شدند که در دشتهای غربی به سر می بردند. بومیان آمریکا از این اسب ها بهره زیادی می بردند و حتی بعضی از آنها اعتقاد داشتند که اسب های پینت دارای نیروهای جادویی هستند.

گاوبازهای آمریکایی عاشق اسب های نژاد پینت بودند چون این اسب ها بسیار چالاک بودند و خوب کار می کردند و بنابراین برای گاوداری مناسب بودند. پینت هورس آمریکایی اسبی است که کار با آن راحت است، رفتاری دوستانه دارد و باهوش است.

اسب های پینت رنگ پوست مشخصی دارند. پوست آنها به دو صورت رنگی می شود: یکی که توبیانو (tobiano) نام دارد و به صورت لکه های سیاه روی زمینه سفید است و دیگری که اووایرو (overo) نام دارد و در بر دارنده لکه های سفید روی زمینه سیاه است.

اووایرو ممکن است دو حالت داشته باشد که در آن یا رنگ سفید غالب باشد یا رنگ سیاه. اما معمولا در الگوی اووایرو رنگ سفید، ناحیه پشت اسب بین سر کتف اسب و دمش را قطع نمی کند.

با این حال نمی توان همه الگوهای رنگ پوست اسب پینت را در این دو مدل اوایرو و توبیانو گنجاند. به همین خاطر چند سال پیش این دسته بندی گسترده تر شد و الگوی دیگری به نام تووایرو (tovero) برای توصیف اسبهایی از نژاد پینت ایجاد شد که رنگ پوست آنها دارای خصوصیات هر دوی این الگوها بود.

پینت هورس آمریکایی اسبی عالی برای امور دامپروری و مزرعه داری، رودئو، سواری نمایشی، یا به عنوان حیوان خانگی برای بچه ها به شمار می رود.

پینتو یا پینت؟

پینتو (Pinto) همان نام اسپانیایی پینت است. اما با اینکه بیشتر اسب های پینت، پینتو هستند، اما همه پینتو ها پینت نیستند. و این به این دلیل است که انجمن اسب پینتو آمریکا بیشتر از انجمن اسب پینت آمریکا برای ترکیب این نژاد با نژادهای دیگر محدودیت قائل است.

اسب آپالوسا

در این مقاله ی معرفی نژاد های اسب، به بررسی نژاد آپالوسا می پردازیم.

اسب آپالوسا که به اسب سرخپوستی هم معروف است حاصل پرورش انتخابی است که توسط سرخپوست های Nez Perce ایداهو در شمال شرقی اورگان و جنوب شرقی واشنگتن بوده است.

آنها اساس این نژاد را اسب های اسپانیایی قرار دادند.

کلمه "آپالوسا" از نام رودخانه ای به نام "پالوس" گرفته شد که در این ناحیه جریان دارد. در ژورنال لویس و کلارک از سفرهای سال 1806 آنها از این اسب های خالدار یاد شده است.

سم اسب آپالوسا عموما راه های سیاه یا سفید دارد.

نژاد آپالوسا امروزه به واسطه ترکیب آن با اسب های کوارتر دارای انواعی است. بسیاری از آپالوساها یال و دم کم پشت دارند، و بعضی افراد معتقدند چشم اسب های آپالوسا حالتی انسان گونه به آنها می دهد.

قد اسب آپالوسا بین 14.3 تا 15.4 وجب است.

از جمله ویژگی های شناخته شده اسب آپالوسا، طبیعت آرام آن است. این اسب ها را می توان برای اهداف مختلف استفاده کرد؛ در پرش قدرتمندند و در رویدادهای وسترن و سه روزه قابلیت بالایی نشان داده اند.

آپالوسا برای پیمودن مسیرهای طولانی نیز کاملا مناسب است.

آشنایی با نژاد اسب بارب "barb"

 این نژاد بسیار قدیمی می باشد و از آفریقای شمالی ریشه می گیرد. به این نژاد حدود دو هزار سال پیش در کتاب های رومی اشاره شده است.

از آن زمان تعداد زیادی بارب به اروپا به خصوص انگلستان برده شد. ریشهٔ بسیاری از نژادهای امروزی از جمله اصیل اسپانیایی به نژاد بسیار قدیمی بارب ها بر می گردد.

از این اسب امروزه برای اصلاح نژاد بسیار استفاده می شود.

اسب های این نژاد دارای سری بلند، گردنی متوسط و شانه هایی پهن هستند.

موهای یال و دم این اسب ها پرپشت بوده و سم های آن ها سخت می باشند. قد متوسط آن ها حدود ۱٫۵۵ متر است.

رنگ آن ها نیز معمولاً خاکستری، کهربایی، کهربایی تیره و سیاه می باشد. بارب ها اسبانی آرام، شجاع، مقاوم و سریع هستند، به همین دلیل از آن ها خیلی در مسابقات غیر دو استفاده می شود.

این حیوان در شرایط بیابانی بسیار مقاوم است.