نگرانی دانشمندان درباره عفونت‌ کووید ۱۹ در حیوانات

توانایی مینک‌ها در انتقال ویروس کرونا به انسان، موجب نگرانی در مورد جهش یافتن این ویروس در حیوانات و ظهور مجدد آن در انسان‌ شده است.

تصمیم اخیر دولت دانمارک برای کشتار میلیون‌ها مینک (از خانواده راسو) به‌ خاطر نگرانی در مورد ویروس کرونا که عملا صنعت ملی مهمی را از بین برده، موجب جلب ‌توجه دانشمندان و طرفداران محیط ‌زیست به آسیب‌پذیری حیوانات در برابر ویروس عامل دنیاگیری کووید ۱۹ و پیامدهای عفونت حیوانات برای انسان‌ شده است. احتمال نگران‌کننده‌تر این است که ویروس بتواند در حیوانات جهش پیدا کند و برای انسان‌ مسری‌تر یا خطرناک‌تر شود. در دانمارک، ویروس از انسان‌ به مینک‌ و سپس دوباره به انسان منتقل شده و طی این فرایند، جهش پیدا کرده است.

به‌جز رویداد سرریز اولیه از گونه‌ای ناشناخته به انسان، مینک‌ها تنها حیواناتی هستند که ویروس کرونا را به انسان منتقل می‌کنند. حیوانات دیگری نظیر سگ‌ و گربه‌ نیز درنتیجه‌ی مواجهه با انسان آلوده شده‌اند؛ اما مورد شناخته‌شده‌ای از فردی که درنتیجه‌ی تماس با حیوانات خانگی به این ویروس دچار شده باشد، موجود نیست.

نسخه‌های ویروس که در مینک‌ها جهش پیدا کرده و به انسان‌ سرایت کرده‌اند، نسبت ‌به قبل مسری‌تر نیستند یا موجب بیماری شدیدتری در انسان‌ نمی‌شوند. اما یکی از واریانت‌ها که تاکنون در ۱۲ نفر پیدا شده است، در آزمایش‌های آزمایشگاهی، پاسخ‌دهی کمتری در برابر آنتی‌بادی‌ها نشان می‌دهد. مقامات بهداشت دانمارک نگران بودند که کارآیی واکسن‌های درحال ساخت برای این واریانت کاهش پیدا کند و تصمیم گرفتند برای پیشگیری از انتشار آن، تمام اقدامات ممکن را انجام دهند. این اقدامات شامل کشتار تمامی مینک‌های این کشور و قرنطینه‌ی بخش شمالی کشور می‌شود که ویروس جهش‌یافته در آن پیدا شد. بریتانیا ورود مسافرانی که از کشور دانمارک می‌آیند و شهروند بریتانیا نیستند، ممنوع کرده است.

سازمان جهانی بهداشت و دانشمندان خارج از دانمارک گفته‌اند هنوز مدرکی مبنی ‌بر اینکه واریانت مذکور روی واکسن‌ها اثری داشته باشد، پیدا نکرده‌اند. اگرچه آن‌ها از تصمیم دانمارک برای کشتن مینک‌ها انتقاد نکرده‌اند.

مینک‌ها تنها حیواناتی نیستند که می‌توانند به ویروس کرونا آلوده شوند. سگ‌، گربه‌، ببر، همستر، میمون‌، راسوی اهلی و موش‌های مهندسی‌شده ازنظر ژنتیک نیز آلوده شده‌اند. به ‌نظر می‌رسد که سگ‌ها و گربه‌ها و نیز ببرها چندان از بیماری متاثر نشوند. حیوانات دیگری که در مطالعات آزمایشگاهی استفاده می‌شوند، پاسخ‌های متفاوتی نشان داده‌اند.

کارشناسان بهداشت عمومی نگران هستند که هرگونه‌ی دارای قابلیت عفونی شدن، بتواند به مخزنی تبدیل شود که به ویروس اجازه بدهد در هر زمانی مجددا ظاهر شود و انسان‌ها را آلوده کند. همان‌طور که در مینک‌ها نشان داده شده است، احتمال جهش ویروس در گونه‌های حیوانی دیگر وجود دارد. اگرچه به ‌نظر می‌رسد بیشتر جهش‌ها بی‌ضرر باشند، این امکان وجود دارد که SARS-CoV-2 بتواند از راه نوترکیبی با ویروس کرونای دیگر، به ویروسی خطرناک‌تر تبدیل شود. کارشناسان حفاظت از محیط ‌زیست همچنین در مورد تأثیر آن روی گونه‌های جانوری که هم‌اکنون دچار مشکل هستند، نگرانی دارند.

یکی از روش‌های مطالعه‌ی حساسیت گونه‌های جانوری، مطالعه‌ی ژنوم حیوانات و بررسی این مسئله بوده است که کدام ‌یک از آن‌ها دارای توالی ژنتیکی کدکننده‌ی پروتئینی است که گیرنده‌ی ACE2 نامیده می‌شود و به ویروس کمک می‌کند به سلول میزبان متصل شود. در این راستا، گروهی از پژوهشگران ژنوم بیش از ۴۰۰ حیوان را بررسی کردند. گروه دیگری نیز مطالعه‌ی مشابهی روی نخستی‌ها انجام دادند که اغلب با ویروس‌های تنفسی انسانی عفونی می‌شوند.

آماندا دی ملین، انسان‌شناس دانشگاه کلگری و یکی از نویسندگان مقاله‌ی نخستی‌ها، می‌گوید: «یکی از فرضیات برای انجام این پژوهش آن بود که فکر می‌کردیم کَپی‌های بزرگ به‌ علت رابطه‌ی ژنتیکی نزدیک با انسان ، در معرض خطر بالایی قرار دارند.» او و همکارانش می‌خواستند تمام نخستی‌های دیگر و خطر احتمالی آن‌ها را نیز بررسی کنند. این پژوهشگران علاوه ‌بر بررسی ژنوم حیوانات، تعامل پروتئین اسپایک ویروس و گیرنده‌های متفاوت ACE2 را با مدل‌سازی کامپیوتری مورد مطالعه قرار دادند. یافته‌های دو مقاله یکدیگر را تقویت کردند و نشان دادند که میمون‌های دنیای قدیم و تمام کپی‌ها در معرض خطر قرار دارند. هر دو مقاله اوایل سال جاری به‌صورت پیش‌چاپ منتشر شد.

دکتر ملین و همکارانش به مسئولان پارک‌های طبیعی و باغ‌وحش‌ها در مورد خطر ناشی از ویروس کرونا هشدار داده‌اند. بسیاری از این مراکز محدودیت‌های تعامل انسان‌و نخستی‌ها را افزایش داده‌اند. زرین ماچاندا از دانشگاه تافتس که در اوگاندا رفتار شامپانزه‌ها را مطالعه می‌کند، می‌گوید پارک ملی کیباله به ‌علت دنیاگیری اقدامات ایمنی  را افزایش داده است. وی می‌گوید: «ما همیشه در مورد ویروس‌های تنفسی احتیاط می‌کنیم؛ زیرا چنین ویروس‌هایی علت اصلی مرگ شامپانزه‌ها در پارک ملی کیباله هستند. حتی سرماخوردگی انسانی غمی‌تواند کشنده باشد.»

تونی گلدبرگ، دامپزشکی از دانشگاه ویسکانسین و رئیس پروژه EcoHealth در کیباله، می‌گوید شاهد ویرانی ناشی ‌از بیماری‌ تنفسی در میان شامپانزه‌ها بوده است. شیوع مرگ‌باری که در این پارک در سال ۲۰۱۳ رخ داد، نتیجه‌ی راینوویروس انسانی نوع C بود که شایع‌ترین علت سرماخوردگی در جهان است. تا آن زمان، این ویروس هرگز در شامپانزه‌ها دیده نشده بود. دکتر گلدبرگ می‌گوید اتفاق بد این است که SARS-CoV-2 به مخزنی حیوانی منتقل شود و در آن بتواند دوباره ظهور کند. پژوهشگران دیگر به‌ دنبال یافتن نشانه‌هایی از ویروس کرونا، در حال مطالعه‌ی گونه‌های جانوری مختلف از نهنگ‌ بلوگا گرفته تا موش‌ آهویی هستند.

کیت زاواتسکی، هماهنگ‌کننده نظارت بر حیوانات یک پروژه‌ی آزمایشی در مورد حیوانات خانگی و حیوانات دیگر در دانشکده دامپزشکی کامینگز در دانشگاه تافتس، می‌گوید: «تا به امروز، ۲۸۲ نمونه از حیوانات وحشی از ۲۲ گونه‌ی مختلف را آزمایش کرده‌ایم و هیچ‌یک از آن‌ها مثبت نبوده است.» آن‌ها همچنین ۵۳۸ حیوان خانگی از جمله حیوانات خانواده‌های دارای افراد مبتلا به کووید ۱۹ را آزمایش کردند و هیچ‌یک از آن‌ها دارای نشانه‌های ویروس فعال نبود.

دکتر زاواتسکی می‌گوید آزمایشگاه همچنین آزمایش‌ خون برای آنتی‌بادی انجام داد که نشان‌دهنده‌ی مواجهه با ویروس است و  آنتی‌بادی‌هایی پیدا کرد. به ‌نظر می‌رسد حیوانات خانگی دچار عفونت می‌شوند اما بیمار نمی‌شوند یا ویروس را منتقل نمی‌کنند.

تاکنون، مینک‌ها در دانمارک تنها مورد شناخته‌شده از عفونی شدن حیوان به‌وسیله‌ی ویروس و سپس جهش پیدا کردن و انتقال مجدد آن به انسان هستند. اِما هودکرافت از دانشگاه بازل سوئیس، نسخه‌های جهش‌یافته‌ی مختلف از ویروس کرونا را که در اروپا منتشر شده است، دنبال می‌کند و اطلاعات علمی منتشرشده به‌وسیله‌ی مقامات بهداشت دانمارک را بررسی کرده است. وی تصمیم دولت برای اقدام سریع در این مورد و ازبین‌بردن مینک‌ها را تحسین می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از کشورها قبل از اقدام تردید می‌کنند و منتظر می‌مانند که این امر می‌تواند در رویارویی با SARS-CoV-2 ویران‌گر باشد.»

نوع جهش یافته ویروس کرونا با احتمال مقاومت دربرابر واکسن در گونه‌ای از راسو پیدا شد

مقامات دانمارک از رؤیت‌شدن نوع جهش‌یافته‌ی ویروس کرونا در مینک‌ها خبر می‌دهند. دانمارک در همین راستا قصد دارد بالغ ‌بر ۱۵ میلیون مینک را برای جلوگیری از ایجاد فاجعه‌ای جدید قتل‌عام کند.

مقامات دانمارکی روز چهارشنبه اعلام کردند دانمارک، بزرگ‌ترین پرورش‌دهنده‌ی مینک در دنیا، قصد دارد تمامی مینک‌های پرورش‌داده‌شده‌ در این کشور را برای جلوگیری از اثرگذاری آن‌ها روی انتشار هرچه بیشتر ویروس کرونا از بین ببرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد این مینک‌ها ممکن است ویروس کرونا را به حیوانات و البته انسان‌های مجاورشان منتقل کنند و به‌همین دلیل بسیار خطرآفرین هستند.

خبرگزاری نیویورک تایمز به‌نقل از منابع آگاه می‌نویسد درحال‌حاضر بیش از ۱۵ میلیون مینک در بیش از ۱۰۰۰ مزرعه‌ی دانمارکی ویژه درحال پرورش‌داده‌شدن هستند. گزارش شده است که شماری از مینک‌ها در چندصد مزرعه‌ی پرورش مینک به ویروس کرونا (SARS-CoV-2) مبتلا شده‌اند که ظاهرا بیش از ۲۰۰ مزرعه از بین مزارع یادشده در یوتلاند، بخش اصلی دانمارک، واقع هستند. 

طبق بررسی کارشناسان، ویروس کرونا به‌هنگام انتقال در بین مینک‌ها دچار جهش ژنتیکی شده، اتفاقی که دور از انتظار نبود؛ زیرا آن‌طور که دانشمندان می‌گویند ویروس کرونا به‌طور مداوم در حال جهش پیدا کردن است و اغلب هرچه زمان بگذرد انواع جدیدی از آن پیدا می‌شوند. از آن‌جایی که ویروس کرونا در بین گونه‌های مختلف منتقل می‌شود، سرعت جهش بسیار زیادی دارد. انواع جدید کرونا احتمالا نحوه‌ی اثرگذاری این ویروس بر سلول‌ها یا حتی نحوه‌ی پخش شدن آن در بین گونه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد یا هیچ تأثیری روی آن‌ها نگذارد.

مقامات دانمارکی با اعلام نگرانی خود درباره‌ی ابتلای مینک‌ها به ویروس کرونا گفتند نسخه‌ی جهش یافته‌ی کرونا شاید حتی با استفاده از واکسن‌هایی که‌ هم‌اکنون درحال تولید هستند، از بین نرود. واشینگتن پست می‌نویسد نخستین بار در فصل تابستان امسال بود که گزارش‌هایی درباره‌ی انتقال ویروس کرونا از مینک به انسان منتشر شد. طبق این گزارش‌ها، انتقال کرونا از مینک به انسان نخستین بار در هلند رخ داده است.

نکته‌ی نگران‌کننده این است که نیویورک تایمز می‌نویسد مته فردریکسن، نخست‌وزیر دانمارک، به‌صورت رسمی گفته تاکنون ۱۲ نفر از ساکنان یوتلاند به نسخه‌ی جهش‌یافته‌ی ویروس کرونا از مینک‌های دانمارک مبتلا شده‌اند. نخستین هشدارها درباره‌ی نسخه‌ی جهش‌یافته‌ی ویروس کرونا توسط یکی از مؤسسه‌های دولتی دانمارک با نام مؤسسه‌ی دولتی سرم، فعال در حوزه‌ی بهداشت عمومی اعلام شد.

مته فردریکسن در کنفرانسی مطبوعاتی چند روز پیش گفت: «ما مسئولیت بزرگی درقبال مردم خودمان داریم؛ بااین‌حال با درنظرگرفتن پیدا شدن نسخه‌ی جهش‌یافته‌ی کرونا، اکنون مسئولیت بزرگ‌تری درقبال افراد ساکن در دیگر مناطق دنیا پیدا کرده‌ایم». تحقیقات انجام شده توسط مؤسسه‌ی دولتی سرم نشان می‌دهند که در افرادِ مبتلاشده، ویروسِ جهش‌یافته به آنتی‌بادی‌ها حساسیت کمتری نشان می‌دهد. البته فعلا به‌طور دقیق گفته نشده که مؤسسه‌ی دولتی سرم چگونه به این نتیجه دست پیدا کرده است.

تا زمانی‌که جزئیات دقیق دردسترس قرار نگیرد، نمی‌توانیم بگوییم که نسخه‌ی جهش‌یافته‌ی ویروس کرونا چه عملکردی دربرابر دستگاه ایمنی بدن انسان از خود نشان می‌دهد. دانمارک، سازمان بهداشت جهانی را از نسخه‌ی جهش‌یافته‌ی کرونا و همچنین ابتلای افراد ساکن در یوتلاند به این ویروس باخبر کرده است. سازمان بهداشت جهانی در ایمیلی که برای نیویورک تایمز ارسال کرد نوشت: «ما با آن‌ها در ارتباط هستیم تا اطلاعات بیشتری درباره‌ی این رخداد کسب کنیم».

باری دیگر تأکید می‌کنیم تا زمانی‌که دانشمندان نسخه‌ی جهش‌یافته‌ی ویروس کرونا را از نزدیک مطالعه نکنند، نمی‌توانند به‌طور قطعی بگویند که این نوع از کرونا دربرابر واکسن‌هایی که درحال تولید هستند، مقاومت نشان می‌دهد یا خیر. درحال‌حاضر اطلاعات کافی برای بیان میزان خطرناک بودن نوع جهش‌یافته‌ی کرونا دردسترس نیست. دکتر جاناتان اپستین، قائم‌مقام بخش علمی در اتحادیه‌ی اکوهلث (EcoHealth)، به نیویورک تایمز گفت:‌ «توالی ژنتیکی نوع جهش‌یافته‌ی ویروس کرونا باید به‌زودی مشخص شود تا زیست‌شناسان تکاملی بتوانند با تمام توان شروع‌به انجام اقدامات لازم کنند».

در ماه آوریل ۲۰۲۰ (فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹) بود که گزارش‌هایی مبنی‌بر ابتلای مینک‌ها به ویروس کرونا در هلند منتشر شد و دو ماه بعد در جون (خرداد و تیر) چندین کارگرِ مزارع پرورش مینک کرونا را از مینک‌های بیمار دریافت کردند. شماری از مینک‌های مبتلاشده هیچ علائم آشکاری ندارند، درحالی‌که در شماری دیگر از آن‌ها ترشحات بینی و تنفس سخت و حتی بیماری ذات‌الریه به‌چشم می‌خورد.

تا اواسط ماه جون (اواخر خرداد) ۱۲ مزرعه از تقریبا ۱۳۰ مزرعه‌ی پرورش مینک در هلند اعلام کردند که مینک‌هایی مبتلا به کرونا دارند؛ بااین‌حال دانمارک تاکنون گزارش ابتلای مینک‌هایش به بیماری کرونا را منتشر نکرده بود. 

درحال‌حاضر در چند کشور دیگر نیز ابتلای مینک‌ها به ویروس کرونا گزارش شده است که شامل اسپانیا و سوئد و ایالات متحده‌ی آمریکا می‌شوند. گزارش‌های جدید می‌گویند هزاران مینک در ایالت یوتا قتل‌عام شده‌اند. خبرگزاری BBC در گزارشی نوشت تاکنون میلیون‌ها مینکی پرورش‌یافته به‌دلیل اثرگذاری‌شان در شیوع ویروس کرونا، در سراسر دنیا کشته شده‌اند.