آشنایی با رفتار شناسی اسب

طبیعت اسب برای چریدن در چراگاه و مرتع های بزرگ همراه با ویژگی هایی جهت نجات و فرار از خطر عجین شده است. بنابراین انسان جهت امنیت بیشتر و نشان دادن عکس العمل های ایمن تر نیازمند شناخت رفتار طبیعی اسب است. 

در گام اول ما نیازمندیم بدانیم که اسب در طبیعت به عنوان یک شکار محسوب می شود و اولین پاسخش در برابر هر چیز تحریک آمیزی فرار است. اسب ها می دانند که امنیتشان متکی برتواناییشان در ایجاد فاصله ما بین خود و آنچه خطر می انگارند است.

همانگونه که اسب به عنوان یک حیوان مورد شکار شناخته می شود انسان متقابلا یک شکارچی محسوب می گردد و متعاقبا زندگی را به گونه ای متفاوت از اسب می شناسد ودنبال می کند. خیلی ازکارها و رفتارهای طبیعی ما برای اسب می تواند بعنوان تهدید کننده ی بقا محسوب گردد.

انسان چه رفتارهای شکارچی گونه ای پیرامون اسب انجام می دهد؟

۱)همانند یک شکارچی چشمان مادر جلوی صورتمان است و ما یک نگاه مستقیم و تونل وار بر هر چه تمرکز کنیم داریم.ما اسب را معمولا با یک نگاه مستقیم و قوی و معمولا چشم در چشم دنبال میکنیم.این همان روش نگاه شکارچی به شکار در طبیعت است

۲)همانند یک شکارچی ما گاهی اوقات برای گرفتن اسب می خواهیم او را به دام بیاندازیم

انسان ها برای کار با اسب در شرایط و موقعیت خود اسب چه باید کنند؟

وقتی به اسبی نزدیک می شویم که اجازه نمی دهد راحت او را بگیریم نیازمند آن هستیم که غریزه شکارچی گونه خود را کنار گذاشته و بیشتر همانند یک شکار رفتار کنیم. به چشمان اسب خیره نشوید و مستقیم به سمت سر اسب حرکت نکنید اگر بیشتر از یک اسب در محوطه دارید به سمت یکی از آنهایی که به راحتی اجازه نزدیک شدن را به شما می دهد بروید و به نوازش کردن آن بپردازید بدون آنکه به اسب مورد نظر خود توجه کنید در بسیاری از مواقع از این کار بهترین پاسخ را می گیریم و اسب برای کنجکاوی و کشف موقعیت هم که شده خود را به ما نزدیک می کند. وقتی اسب نزدیک شد برای مهار و گرفتنش به هیچ وجه به سمت او نچرخید و نپرید بلکه کماکان برای مدتی به او کم محلی کنید.وقتی به اندازه ای به شما نزدیک شد که می توانستید نوازشش کنید به او نگاه نکنید فقط به آرامی دستتان را به او رسانده و نوازشش کنید.اگر همرا خود افسار حمل میکنید آن را به صورتی که کمتر دیده شود پشت شانه های خود بیندازید.

اگراسب کماکان تمایلی به گرفته شدن نشان نمی داد بقیه اسب ها را گرفته و در یک گروه دور هم نگه دارید و به اسبی که میخواهید او را بگیرد اجازه ایستادن پیش گروه را ندهید. اسب ها دوست دارند در گله بمانند و اگر شما او را دور کنید معمولا اجازه میدهد که برای بدست آوردن این امتیاز او  را بگیرید. در اجرا این کار باید صبور بوده و ممکن است دفعات متعددی طول بکشد.

معمولا کمی دور حصار دواندن بموقع و مناسب اسب می تواند او را در به دست آوردن اعتماد کافی کمک کند.

سطح انرژی شما تاثیر زیادی بر اسب دارد. اگر با یک اسب عصبی و بسیار تحرک پذیر کار می کنید سطح انرژی بدنتان را خیلی پایین نگه دارید به آرامی نفس

 کشیده و به آرامی حرکت کنید. سعی کنید به آهستگی و با آرامش به اسب نزدیک شوید و با حداقل انرژی جهت حرکت اسب را به دور حصار یا مانژ بگردانید اگر اسب سریعتر از آنچه شما می خواهید حرکت کند توقف کرده و در مرکز بایستید تا زمانی که سرعت اسب تا حد دلخواه شما پایین بیاید. ازطرف دیگر اگر اسب شما تنبل است شما باید برای گرفتن تحرک  از اسب سطح بالاتری از انرژی را به نمایش بگذارید.

اسب آپالوسا

در این مقاله ی معرفی نژاد های اسب، به بررسی نژاد آپالوسا می پردازیم.

اسب آپالوسا که به اسب سرخپوستی هم معروف است حاصل پرورش انتخابی است که توسط سرخپوست های Nez Perce ایداهو در شمال شرقی اورگان و جنوب شرقی واشنگتن بوده است.

آنها اساس این نژاد را اسب های اسپانیایی قرار دادند.

کلمه "آپالوسا" از نام رودخانه ای به نام "پالوس" گرفته شد که در این ناحیه جریان دارد. در ژورنال لویس و کلارک از سفرهای سال 1806 آنها از این اسب های خالدار یاد شده است.

سم اسب آپالوسا عموما راه های سیاه یا سفید دارد.

نژاد آپالوسا امروزه به واسطه ترکیب آن با اسب های کوارتر دارای انواعی است. بسیاری از آپالوساها یال و دم کم پشت دارند، و بعضی افراد معتقدند چشم اسب های آپالوسا حالتی انسان گونه به آنها می دهد.

قد اسب آپالوسا بین 14.3 تا 15.4 وجب است.

از جمله ویژگی های شناخته شده اسب آپالوسا، طبیعت آرام آن است. این اسب ها را می توان برای اهداف مختلف استفاده کرد؛ در پرش قدرتمندند و در رویدادهای وسترن و سه روزه قابلیت بالایی نشان داده اند.

آپالوسا برای پیمودن مسیرهای طولانی نیز کاملا مناسب است.

گروه های خونی اسب

اسب ها دارای هفت سیستم گروه خونی هستند که با حروف Q, P, R, D, C, A و U نمایش داده می شوند.

بیماری همولیتیک در کره اسب ها زیاد مطرح نیست ولی در کره قاطرها که اختلالات پادگنی بین حیوان نر (الاغ) و حیوان ماده (اسب) زیاد است حدود 8 تا 10 درصد کره ها ممکن است مبتلا به بیماری همولیتیک گردند.

مکانیسم ایجاد پادتن بر ضد گلبول های قرمز چندان روشن نیست ولی تصور می شود که گلبول های قرمز جنین جریان خون مادر راه پیدا می کنند.

مادیان ها در برابر گلبول های قرمز جنین به مادر در ماه آخر آبستنی و هنگام زایش در اثر شکسته شدن عروق خونی جفت صورت می گیرد.

بیماری همولیتیک در اسب هایی مطرح است که چندین بار زایمان کرده اند. پادتن های موجود در بدن مادر از طریق جفت عبور نمی کنند بلکه از راه آغوز به کره منتقل می گردند.

بنابراین کره سالم متولد می شود ولی چندین ساعت پس از خوردن آغوز آثاری چون ضعف، سستی، رنگ پریدگی مخاطات و زردی را بروز می دهد.

تغذیه ی اسب ها

هنگام تنظیم یک جیره جدید همیشه برنامه تغذیه را با علوفه اغاز کنید و سپس در صورت نیاز کنسانتره را به تدریج اضافه کنید:

1- اسب های بدون فعالیت و یا با فعالیت کم تنها نیازمند به علوفه غنی و با کیفیت بالا در جیره خود هستند و نیاز به کنسانتره ندارند مگر اینکه علوفه فاقد کیفیت و ارزش غذایی باشد که مطابق با ان کنسانتره به جیره اسب ها باید اضافه شود . با افزایش فعالیت بدنی اسب به همان نسبت بر میزان نیاز اسب به کنسانتره افزوده می شود ولی همیشه باید توجه داشته باشیم که در جیره روزانه اسب نباید مقدار علوفه کمتر از ۱ درصد وزن بدنش باشد (۵ کیلوگرم برای یک اسب ۵۰۰ کیلوگرمی لازم است) از سویی دیگر مصرف زیاد علوفه ( اسپرس ، کاه ، یونجه ، شبدر …) بی کیفیت و نا مرغوب به بزرگی شکم و ضعف عضلانی اسب شما می انجامد .

۲- اسبها را برای نگهداری در شرایط ایده آل بدنی تغذیه کنید :

تمام اسبها اشتهای یکسانی برای یک جیره ویژه ندارند. در هنگام تغذیه اسبها با یک جیره جدید توجه کنید که اسبها از آن جیره استفاده می کنند یانه نخوردن آنها از یک خوراک می تواند به دلایل ذیل باشد:

الف- بی کیفیت بودن خوراک

 ب- خستگی و استرس اسب به دلیل مسابقه یا مسافرت بلند مدت 

ج _ بیماری اسب به عوامل عفونی یا انگلهای داخلی

 د _ تیز بودن لبه های بیرونی دندانها .

خوراک هایی مانند ملاس و یا مکمل های ویتامینی شامل گروه بی می تواند سبب تحریک اشتهای اسب شود .

۳- تلاش کنید خوراک را در اوقات معین و به شکل منظم به اسبتان بدهید:

اسب ها به ویژه هنگامی که به مدت طولانی در اصطبل نگهداری می شوند به شرایط و زمان معینی عادت می کنند و می آموزند که باید در اوقات مشخصی از روز منتظر خوراک خود باشند . پژوهشها نشان داده که خوراک منظم اسبها در زمان های معین روزانه توانایی هضم غلات خوراک را تا ۴۰ % افزایش می دهد . هنگامی که اسبها منتظر دریافت جیره خود می مانند گرسته و بی حوصله خواهند شد و این احتمال وجود دارد که این امر سبب افزایش رفتارهای نابهنجار آنها در اصطبل شود .

۴- خوراک روزانه اسبها را ماکسیموم در دو نوبت تأمین کنید:

جیره روزانه اسب را به اندازه کم و در وعده های زیاد بگنجانید . علم آناتومی و فیزیولوژی دستگاه گوارش اسب نشان داده که اسبها برای حفظ سلامت خود نیاز دارند به شکل پی در پی تغذیه شوند . اکثر اسبها در دو وعده بامداد و عصر تغذیه شده و برخی هم وعده های ظهر و شب را نیز برای خوراک دادن به اسبها در نظر می گیرند به هرحال خوراک های علوفه ای و کنتسانتره باید با برنامه منظم و متعادل در تمام روز داده شوند و یک وعده غذای علوفه ای حجیم نیز در هنگام شب برای مشغول نگه داشتن اسب در نظر گرفته شود . ایده آل ترین خوراک کنسانتره ای این است که حداکثر در هر وعده ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم بیشتر نباشد .

۵- همیشه از مواد خوراکی با کیفیت برای جیره اسبها استفاده کنید:

خوراک های گرد و غبار آلود و کپک زده به بیماریهای تنفسی و صدمه به ریه ختم می شود . همچنین خوراک های کپک زده می توانند سبب اختلالات گوارشی در اسبها شوند . هرگز نباید اسب را با افزودن ملاس به خوراک های کپک زده ترغیب نمود . علوفه های گرد و خاک آلود و تفاله چغندر قند را می توان برای کاهش آلودگی پیش از دادن به اسب ها در آب خیساند .

۶- همیشه جیره را کاملا قاتی نمائید:

این امر برای مصرف یکنواخت اسب از جیره و جلوگیری از انتخاب بخش هائی از خوراک و رها کردن باقی مانده آن است . همچنین از قاتی کردن تمام مکمل ها در خوراک اطمینان پیدا کنید . مرطوب کردن خوراک نیز به کاهش گرد و خاک آن کمک شایان توجه ای می نماید و از به هم چسبیدن اجزای کنسانتره به علوفه خوراک جلوگیری می کند و امکان انتخاب را از اسب می گیرد .

۷- هنگامی که جیره را قاتی و مرطوب کردیم باید سریعا آن را به مصرف برسانیم:

چنانچه خوراک بدین صورت برای مدت زیادی نگهداری شود ممکن است خراب شده وحیوان را دچار مشکلات گوارشی کند . هنگامی که در مسافرت برای شرکت در یک مسابقه هستید خوراک اسبها را به گونه مجزا نگهداری نمائید و در هنگام مصرف آنها را با هم قاتی کرده و اگر خواستید مرطوب نمایئد .

۸- مواد خوراکی خورده نشده در آخور باید قبل از ریختن خوراک جدید کاملا خارج شود .

۹- همیشه مواد خوراکی جیره را با وزن کردن دقیق بدست آوردید و نه به وسیله حجم آنها:

بسیاری از پرورش دهندگان اسب متأسفانه از ظروف گوناگون برای تعیین وزن مقدار خوراک روزانه اسبها استفاده می کنند ، این کار اشتباه است زیرا مواد خوراکی گوناگون دارای وزن های گوناگونی در یک حجم برابر هستند . مثلا در یک ظرف که یک کیلوگرم جو گنجایش دارد ، هیچگاه نمی توانیم یک کیلوگرم سبوس را جای دهیم . بنابراین به جای استفاده از معیار حجم باید از معیار وزن حقیقی مواد خوراکی برای استفاده در جیره استفاده کرد . علوفه ها را نیز باید با وزن معین در اختیار اسبها قرار داد ، آیا می توان وزن یک بسته علوفه را از روی شکل و حجم آن تعیین نمود!؟ بیشتر اسب ها را با برش هائی از بسته علوفه خشک تعلیف می نمایند که ممکن است نسبت به فشردگی از یک بسته به یک بسته دیگر کاملا وزن متفاوتی داشته باشند . بهترین کار که البته نیازمند صرف کمی وقت هست این است که برای برای وزن کردن علوفه ها از یک باسکول متری که توانایی آویزان کردن از در انبار را داشته باشد استفاده کرد . یک بسته یونجه خشک که تقریبا ۲۵ کیلوگرم وزن دارد ، یک پنجم آن نیاز یک اسب ۵۰۰ کیلوگرمی را به علوفه کاملا تأمین می کند .

۱۰ - تغذیه اسب ها باید با هدف و توجه به نگهداشتن وزن ان ها همچنین نگهداری آنها در شرایط ایده ال بدنی باشد:

جیره بیش از نیاز اسب ها به همان اندازه که جیره ناکافی مخرب است برای اسب و همچنین پرورش دهنده زیان اور است .

بیماری های مهم ویروسی اسب

1- بیماری هاری یکی از خطرناکترین بیماریهای واگیر و مشترک بین انسان و کلیه حیوانات پستاندار می باشد. عامل بیماری ویروس می باشد که در کلیه حیوانات خونگرم ایجاد بیماری کشنده می نماید. سگ و گربه بیشتر از سایر حیوانات نسبت به بیماری هاری حساس می باشند. ویروس عامل بیماری در بزاق فراوان بوده و گازگرفتن توسط حیوانات هار عادی ترین راه انتقال بیماری به انسان و سایر دامها می باشد. ویروس این بیماری تمایل به دستگاه عصبی دارد و جراحاتی در این بافت ایجاد می کند. اولین نشانه های بیماری در اسب وجود خارش در محل گازگرفتگی است. اسب بیمار مضطرب بوده، غذا نمی خورد و مرتب محل گزش را با دندان خود گاز می گیرد، به پرستار و افرادیکه به او نزدیک می شوند حمله می کند و اگر فرار نکنند آنها را به شدت گاز می گیرد. به تدریج نشانه های فلجی در عضلات گلوی دام ظاهر شده و حیوان با وجود تشنگی مفرط نمی تواند آب بخورد. فلجی کم کم به پاها رسیده، حیوان به زمین می خورد و در مدت کوتاهی تلف می شود.

2- آبله اسب قابل سرایت به انسان و گاو می باشد. نشانیهای بیماری در اسب عبارت از وجود جراحات و دانه هایی در سطح داخلی دهان، زیر زبان، لثه ها و لب می باشد. دانه ها کم کم چرکی شده و حیوان دچار تب می شود. بزاق از گوشه دهان جاری شده و میل به غذا ندارد. جراحات به تدریج وسعت یافته و به مخاط بینی نیز سرایت می کند. کره اسبها به بیماری حساس تر بوده و گاهی تلف می شوند. در صورتیکه دانه های آبله در روی پاهای حیوان و در ناحیه بخلق ظاهر شود اندکی لنگش ایجاد کرده کم کم دانه ها چرکی شده و روی آنها را دلمه خشک می پوشاند و حال حیوان بهبود می یابد. 

3-آنسفالیت ویروسی از بیماریهای عفونی است مه اسبها را مبتلا ساخته و موجب ابتلا انسان نیز می شود. آنسفالیت ویروسی دارای انواع مختلف بوده و از آن جمله آنسفالیت ویروسی ونزوئلایی می باشد. نشانیهای بیماری در اسب اختلال در شناسایی، عوارض عصبی، عدم تعادل، تب و فلجی می باشد. دفع مدفوع و ادرار مشکل شده، حیوان دایره وار راه می رود و کم کم فلجی ظاهر می شود و حیوان زمین گیر و در مدت 2 تا 4 روز تلف می گردد. تعدادی از اسبهاییکه فلج نمی شوند زنده می مانند. ناقل اصلی بیماری پشه ها می باشند ولی انتقال از اسب به اسب نیز امکان پذیر است. آنسفالیت ویروسی آمریکای شمالی، شرقی و غربی و آنسفالیت ژاپنی نیز وجود دارد که کمتر اسب را مبتلا می سازد. آنسفالیت ژاپنی در حقیقت یک بیماری انسانی است که در بیشتر موارد انسان عفونت را به حیوانات منتقل می سازد.

4- آنفولانزای اسب بیماری مسری بوده که در شرایط طبیعی تک سمی ها بیشتر به آن مبتلا می شوند. در نقاطی که تعداد زیادی اسب در مجاورت هم قرار گیرند بیماری به سرعت در بین آنها اشاعه می یابدو اسبهای جوان به بیماری حساس تر می باشند و زمانی که بیماری شیوع پیدا کند اسبهای مسن نیز به آن مبتلا می شوند. علایم بیماری در اسب عبارت است از تب شدید، بی اشتهایی، ریزش اشک، هجوم الدم بافت چشم و ریزش از بینی. در بعضی از موارد ذات الریه و کور شدن چشم نیز دیده می شود که در این صورت منجر به مرگ حیوان می شود. امکان وجود یرقان و نفریت نیز در اسب گزارش شده است. بیماری از طریق ترشحات بینی، عطسه یا سرفه به خارج پخش و سبب ابتلا سایر اسبها و دیگر موجودات مهره دار و از جمله انسان می گردد.

5-تورم دهان تاولی این بیماری قابل سرایت به اسب، گاو، خوک و انسان می باشد. دوره کمون بیماری 1 تا 3 روز است. علایم بیماری تب و افزایش بزاق در هنگام غذا خوردن است که به تدریج دانه هایی در سطح زبان و روی لبها ظاهر می شود. دانه ها طی 48 ساعت پاره شده و تمام سطح زبان و لب ها را فرا می گیرد و حیوان از خوراک می افتد. ویروس عامل بیماری از طریق ترشحات آلوده حیوان و گاهی از طریق حشرات انتقال می یابد. بیماری معمولا” خطرناک نیست و دامهای مبتلا به زودی بهبود حاصل می کنند.